Choroba wysokościowa – objawy, aklimatyzacja i zasady bezpiecznego trekkingu

Czym jest choroba wysokościowa i kto jest na nią narażony?

Choroba wysokościowa (ang. Acute Mountain Sickness – AMS) to zespół objawów, które pojawiają się w wyniku zbyt szybkiego wchodzenia na dużą wysokość. Wbrew pozorom, może dotknąć każdego – niezależnie od wieku, kondycji, płci czy wcześniejszych doświadczeń w górach.

Zazwyczaj objawy pojawiają się powyżej 2 400–3 000 m n.p.m. Ryzyko rośnie, jeśli codzienny przyrost wysokości przekracza 500 m. Chorobie sprzyjają także odwodnienie i nadmierny wysiłek.

Aklimatyzacja – fundament bezpiecznej wyprawy

Co dzieje się w organizmie na wysokości?

Wraz ze wzrostem wysokości spada ciśnienie atmosferyczne, a ilość tlenu w każdym wdechu maleje. To powoduje, że organizm musi się zaadaptować. Proces ten nazywamy aklimatyzacją, i jest on kluczowy dla bezpiecznego trekkingu.

Najważniejsze zmiany fizjologiczne:

• Oddychanie staje się szybsze i głębsze

• Wzrasta liczba czerwonych krwinek, które transportują tlen

• Uaktywniają się nowe obszary płuc do wymiany gazowej

• Organizm wytwarza enzymy, które ułatwiają przekazywanie tlenu z hemoglobiny do tkanek

Trzy poziomy wysokości – gdzie zaczyna się ryzyko?

• Wysoka wysokość: 2 500–3 500 m n.p.m.

• Bardzo wysoka wysokość: 3 500–5 500 m n.p.m.

• Ekstremalna wysokość: powyżej 5 500 m n.p.m.

Dla porównania: szczyty Himalajów przekraczają 8 000 m n.p.m., a tam znajduje się tzw. strefa śmierci, gdzie organizm ludzki nie może funkcjonować bez wspomagania.

Linia aklimatyzacji – indywidualna granica tolerancji

W środowisku górskim funkcjonuje pojęcie linii aklimatyzacji – to umowna wysokość, powyżej której zaczynają się u danej osoby objawy choroby wysokościowej. Jest to wartość zmienna, która może przesuwać się w górę wraz z postępem aklimatyzacji.

Chcesz wiedzieć, jak działa linia aklimatyzacji? Zobacz poniżej:

Objawy choroby wysokościowej – na co zwrócić uwagę?

Objawy AMS można podzielić na trzy stopnie:

Łagodne:

• Ból głowy

• Zmęczenie

• Nudności, brak apetytu

• Zawroty głowy

• Problemy ze snem

Objawy pojawiają się zazwyczaj po 12–24 godzinach od przybycia na wysokość i ustępują po 1–2 dniach odpoczynku.

Umiarkowane:

• Pogarszająca się koordynacja

• Silniejsze nudności i wymioty

• Zwiększona dezorientacja

Ciężkie: HAPE i HACE

HAPE – obrzęk płuc na dużej wysokości

HAPE (High Altitude Pulmonary Edema) to stan, w którym płyn przedostaje się do płuc, utrudniając wymianę gazową.

Objawy HAPE:

• Duszność nawet w spoczynku

• Ból w klatce piersiowej

• Pienisty kaszel

• Skrajne zmęczenie

• Majaczenie, uczucie „duszenia się” podczas snu

Konieczne jest natychmiastowe zejście niżej, unikanie wysiłku, tlen, ewentualnie Nifedypina.

HACE – obrzęk mózgu

HACE (High Altitude Cerebral Edema) występuje, gdy płyn gromadzi się w mózgu, powodując wzrost ciśnienia śródczaszkowego.

Objawy HACE:

• Silne bóle głowy

• Zaburzenia równowagi i koordynacji

• Halucynacje, dezorientacja

• Utrata świadomości

Czas działa na niekorzyść – nie czekaj do rana, tylko schodź natychmiast. Leczenie wspomagające: tlen i Deksametazon.

Złote zasady zapobiegania AMS

1. Czujesz się źle? Traktuj to jako AMS, dopóki nie udowodnisz inaczej.

2. Nie wspinaj się wyżej z objawami.

3. Zdobywaj przełęcze szybko, ale odpoczywaj niżej.

4. Jeśli objawy nie ustępują – schodź.

Praktyczne porady na szlak:

• Zaplanuj dni aklimatyzacyjne (co 600–800 m)

• Pij minimum 2–3 litry wody dziennie

• Unikaj alkoholu, papierosów i nadmiernego wysiłku

• Wybieraj sprawdzonych przewodników z doświadczeniem

• Stosuj zasadę „idź wysoko – śpij nisko”

• Rozważ prewencyjne przyjmowanie leku Diamox

Diamox – lek wspomagający aklimatyzację

Acetazolamid (Diamox) to lek, który przyspiesza proces aklimatyzacji i zmniejsza ryzyko AMS. Dawkowanie standardowe to:

• 125 mg rano + 125 mg wieczorem

• Zacznij dzień przed trekkingiem i kontynuuj aż do zejścia

Możliwe skutki uboczne: mrowienie palców, zmiany smaku, senność, częstsze oddawanie moczu.

Wskazówka: przetestuj lek przed wyjazdem – niektóre skutki uboczne mogą przypominać objawy AMS.

Ubezpieczenie trekkingowe – nie oszczędzaj na bezpieczeństwie

Zwykłe polisy turystyczne często nie obejmują trekkingu powyżej 2 000 m. Sprawdź, czy Twoje ubezpieczenie:

• Pokrywa trekking na dużych wysokościach (3 000+ m)

• Uwzględnia ratownictwo helikopterem

• Zapewnia leczenie w krajach wysokogórskich (Nepal, Peru, Tanzania)

Podsumowanie: aklimatyzacja to nie opcja – to konieczność

Trekking w górach to niezapomniana przygoda, ale też poważne wyzwanie fizyczne. Poznanie zasad aklimatyzacji, obserwacja sygnałów organizmu i świadome planowanie to podstawa bezpieczeństwa.

Nie przyspieszaj – oddychaj głęboko, odpoczywaj i ciesz się każdym metrem wysokości.